Voermans voetsporen

Als in 1828 Mathijs Schipper “jongman, schilder” in Heemskerk trouwt, ondertekent zowel zijn moeder als zijn broer Frans de trouwakte. [1] Volgens de akte is Frans schilder net als zijn jongere broer Mathijs. Bovendien wordt ook van hun moeder, Maria Voerman, gezegd dat zij schilderes is. Dat is bijzonder, omdat vrouwen niet vaak met een beroep worden aangeduid. Bovendien wordt Voerman bij haar meisjesnaam genoemd, niet die van haar (inmiddels overleden) man. Maar liefst twee zonen treden als schilder in Voermans voetsporen. Ook al zijn we voor meer informatie aangewezen op de afstandelijke bevolkingsregisters, toch schijnen daarin hier en daar wat persoonlijke details over de wederwaardigheden van deze schildersfamilie door.

Schildersknecht

Maria Voerman trouwt op 11 juni 1797 met weduwnaar Dirk (of Dirck) Schipper. Voerman is dan 28 jaar oud. Schipper heeft al een dochter uit een eerder huwelijk: Josijntje. [2] Het echtpaar krijgt daarna nog zes kinderen: Cornelia (geb. 1798), Frans (geb. 1800), Willem (geb. 1802), Trijntje (geb. 1804) en Jan (geb. 1805). De jongste, Mathijs, ten slotte, wordt geboren in 1807. In hetzelfde jaar sterft hun vader. De dan 39-jarige Voerman blijft achter met zeven jonge kinderen.

Cornelia Voerman, de oudste van de zes, trouwt op 14 augustus 1816, met schildersknecht Anthonij Lefeber, geboren in Haarlem (1781-1827). [3] Vier maanden later wordt Geertrui geboren. Als Cornelia’s broer Frans op 4 februari 1821 huwt, is Anthonij Lefeber daarvan getuige. [5] Volgens de huwelijksnotitie is Frans schildersknecht. Anthonij staat dan te boek als schilder.

In 1818 krijgen Cornelia Schipper en Anthonij Lefeber nog een dochter Maria. Anna wordt geboren in 1826. [4] Het gezin woont dan in de Kerkbuurt op nummer 79. Als enkele dagen later, op 4 februari, in het naastgelegen huis nummer 81 ook een meisje geboren wordt, doet Cornelia’s broer Frans daarvan aangifte bij de gemeente, “wonende in de selve buurt alhier”. Hij woont namelijk op nummer 83. Kennelijk gaat het om een hechte familie die bij elkaar in de buurt blijft.

Beroep schilder

Als Lefeber op relatief jonge leeftijd in Heemskerk overlijdt, pas 46 jaar oud, wordt daarvan bij de gemeente melding gemaakt door zijn zwagers Frans en Jan Schipper.

In de overlijdensakte wordt herhaald dat Lefeber schilder was. Ook van Frans Schipper wordt inmiddels gezegd dat deze schilder van beroep is, niet langer schildersknecht. Als enkele dagen daarna Trijntje Schipper overlijdt, pas 23 jaar oud, doen Frans en Jan ook daarvan melding. [6] Cornelia hertrouwt vervolgens in 1828 met Jan Roos. In de huwelijksakte wordt haar moeder “Maria Voerman schilderesse” genoemd. Cornelia sterft uiteindelijk in 1831, 32 jaar oud. [7]

Voerman schilderesse

Voermans jongste zoon Mathijs gaat net als zijn oudere broer Frans het schildersvak in. Mathijs trouwt in 1828 met dienstbode Agatha Slotemaker, geboren te Beverwijk. Uit de trouwakte blijkt opnieuw dat niet alleen Mathijs’ oudere broer Frans schildert, maar ook zijn moeder. Weer staat ze er vermeld als “schilderesse”. [8]

Andere familieleden zijn veelal ambachtslieden: werklui, tuinbouwers en timmerlieden. Het ligt daarom voor de hand dat moeder en broers decoratieschilders zijn, geen kunstschilders. Desalniettemin gaat het om een schilderende familie met moeder aan het hoofd ervan. Ook Mathijs neemt namelijk de schilderkwast op in navolging van zijn moeder en zijn oudere broer Frans. Ten tijde van het tweede huwelijk van Frans in 1839 is Mathijs immers al aan het werk als schildersknecht. [9] Mogelijk leren hij en zijn broer het vak van hun moeder, al staat Voerman in de huwelijksakte van Frans inmiddels “zonder beroep”.

Voermans voetsporen

Naar veel details blijft het slechts gissen. Het is onduidelijk waarop Maria Voerman en haar zoons zich als schilders toeleggen. Desalniettemin kunnen we naar enkele zaken wel raden. Als Dirk Schipper in 1807 overlijdt, blijft Maria Voerman met zeven jonge kinderen achter. Dochter Cornelia is dan pas 9 jaar. Voerman staat voor het eerst als professioneel schilderes te boek in 1828, in de huwelijksakten van Cornelia en Mathijs, maar waarschijnlijk schildert ze al langer. Het ligt immers voor de hand dat Voerman na de dood van haar man inkomsten voor haar gezin moet genereren.

Als dochter Cornelia (bijna) 18 is, trouwt deze met Anthonij Lefeber die dan schildersknecht is. Mogelijk is het contact tussen Voermans dochter en de knecht in de werkplaats van Voerman gelegd. We weten namelijk ook dat Cornelia ten tijde van haar huwelijk met Lefeber inmiddels 4 of 5 maanden zwanger is, want hun dochter Geertrui komt 4 maanden na de bruiloft ter wereld. Ten slotte weten we dat zowel Voermans oudste zoon als haar jongste in haar voetsporen treden. De achtergrondinformatie over de familie geeft het rijtje handtekeningen onder de huwelijksakte van Mathijs Schipper dus een emotionele lading. Daar staan de namen van de schilderende familieleden onder elkaar, met de naam van schilderes Maria Voerman als mater familias tussen die van haar twee schilderende zoons Frans en Mathijs.

Meer lezen?

Schilderende families zijn vaker onderwerp van mijn blogpostst. Zie bijvoorbeeld ‘Vrouwen in een kunstenaarsfamilie‘ over drie generaties van schilderessen in de Rotterdamse kunstenaarsfamilie Van Nijmegen.

In ‘Boeketten met betekenis‘ schrijf ik over Anna de Rijk (1834-1889) die evenals haar vader James de Rijk en haar broer Jacobus schildert. Bloemschilderes Adriana van Ravenswaaij (1816-1872) tot slot gaat schilderen als haar broer, eveneens kunstschilder, onverwacht overlijdt. Voor de familie Van Ravenswaaij, zie mijn post ‘Uitbundige boeketten‘.

Noten

[1] Huwelijksakte van Mathijs Schipper “jongman, schilder, oud Eenentwintig jaren” en Agatha Slotemaker: Noord-Hollands Archief te Haarlem, BS Huwelijk burgerlijke stand van de gemeente Heemskerk, archief 358.50, inv.nr. 21828, 12-06-1828, aktenr, 2 [Noord-Hollands Archief]. “zoon van Dirk Schipper…. en van Maria Voerman, schilderesse”.

[2] Dirk Schipper was eerder getrouwd met Antje Krom, begraven te Heemskerk in 1796. Als Josina (Jesijntje of Josijntje) in 1821 in Beverwijk trouwt, zijn halfbroer Frans Schipper en zwager Anthonij Lefeber getuigen. Noord-Hollands Archief te Haarlem, BS Huwelijk burgerlijke stand van de gemeente Beverwijk, archief 358.20, inv.nr. 21821, 25-02-1821, aktenr. 25-02 [Noord-Hollands Archief].

[3] Huwelijksakte van Cornelia Schipper en Anthonij Lefeber: Noord-Hollands Archief te Haarlem, BS Huwelijk burgerlijke stand van de gemeente Heemskerk, archief 358.50, inv.nr. 21816, 14-08-1816, Huwelijksakten van de gemeente Heemskerk, 1816, aktenr. 4 [Noord-Hollands Archief]. Voor de geboorteakte van Geertrui, zie id. BS Geboorte burgerlijke stand van de gemeente Heemskerk, archief 358.50, inv.nr.11816, 02-12-1816, aktenr. 2-12 [Noord-Hollands Archief].

[4] Noord-Hollands Archief te Haarlem, BS Geboorte burgerlijke stand van de gemeente Heemskerk, archief 358.50, inv.nr. 11826, 1826, folio nr. 2r [Noord-Hollands Archief].

[5] Id., BS Huwelijk burgerlijke stand van de gemeente Heemskerk, archief 358.50, inv.nr. 21821, 04-02-1821, aktenr. 1 [Noord-Hollands Archief]

[6] Id., BS Overlijden burgerlijke stand van de gemeente Heemskerk, archief 358.50, inv.nr. 3182, aktenr. 19-05-1827 [Noord-Hollands Archief].

[7] Huwelijksakte van Cornelia Schipper en Jan Roos: Noord-Hollands Archief te Haarlem, BS Huwelijk
burgerlijke stand van de gemeente Heemskerk, archief 358.50, inv.nr. 21828, 30-11-1828, aktenr. 8 [Noord-Hollands Archief]. Voor de overlijdensakte van Cornelia Voerman: id., BS Overlijden burgerlijke stand van de gemeente Heemskerk, archief 358.50, inv.nr. 31831, aktenr. 30-03-1831 [open archieven].

[8] Voor huwelijksakte, zie noot 1.

[9] Huwelijksakte van Frans Schipper en Margaretha Schaaves: Noord-Hollands Archief te Haarlem, BS Huwelijk burgerlijke stand van de gemeente Heemskerk, archief 358.50, inv.nr. 21839, 19-05-1839, aktenr. 4 [Noord-Hollands Archief].